Hoàng đằng có thể được sử dụng để cải thiện sức khỏe tiêu hóa, hỗ trợ hệ miễn dịch và giảm viêm. Bài viết cung cấp thông tin chi tiết về cách sử dụng, liều lượng phù hợp và lợi ích sức khỏe từ cây, mở ra một phương pháp chăm sóc sức khỏe tự nhiên và hiệu quả.

Là loại cây thuốc quý, có nhiều công dụng trong điều trị bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về cây từ đặc điểm sinh trưởng, thành phần hóa học cho đến các tác dụng chữa bệnh và cách sử dụng.

1. Cây hoàng đằng là cây gì?

1.1. Đặc điểm sinh trưởng và thu hái

• Cây có tên khoa học là Coscinium fenestratum, thuộc họ Tiết dê (Menispermaceae).
• Đây là loại cây ưa bóng, mọc nhiều ở các vùng rừng nhiệt đới, ẩm thấp.
• Cây cao từ 6-15 mét, thân gỗ nhẵn màu xám nâu.
• Lá hình bầu dục hoặc hình tim, dài 5-12 cm, rộng 3-8 cm, mặt trên xanh đậm, mặt dưới xanh nhạt có lông tơ mịn.
• Hoa màu vàng lục, mọc thành chùm nách lá.
• Quả hình cầu, đường kính 6 mm, chín có màu đỏ hoặc đen tím.
• Bộ phận dùng làm thuốc là vỏ thân và rễ, thu hái vào mùa thu đông và xuân hè.

1.2. Mô tả toàn cây

• Cây là cây thân leo, mọc hoang ở rừng nhiệt đới.
• Cao đến 10m, thân tròn có nhiều lông tơ.
• Lá mọc so le, hình bầu dục, dài 10-15cm, rộng 5-8cm.
• Mặt trên lá xanh đậm, mặt dưới xanh nhạt.
• Hoa nhỏ màu vàng nhạt, mọc thành chùm nách lá.
• Quả hình cầu, chín màu đỏ hoặc tím đen.

1.3. Bộ phận làm thuốc bào chế

• Bộ phận dùng làm thuốc là rễ và vỏ thân.
• Rễ thu hoạch vào mùa thu đông, sau khi cây rụng lá.
• Rễ được đào lên, rửa sạch, cắt bỏ rễ con và rễ hư, thái lát mỏng, phơi hay sấy khô.
• Vỏ thân thu hoạch vào mùa xuân hè, lột bỏ lớp vỏ ngoài, rửa sạch, thái mỏng, phơi hay sấy khô.

1.4. Mô tả dược liệu

• Rễ hình trụ tròn, đường kính 0,5-2cm, dài 30-50cm, bề mặt có nếp nhăn dọc, màu nâu xám hoặc nâu đen. Mặt cắt ngang màu vàng nhạt có nhiều vòng tròn đồng tâm. Rễ có vị đắng, tính mát.
• Vỏ thân hình ống, dài 20-30cm, đường kính 1-2cm. Bề mặt có nhiều vết nứt dọc và ngang, màu nâu xám. Mặt trong màu vàng nhạt có nhiều sợi dọc. Vỏ thân có vị đắng, tính mát.

1.5. Bảo quản

• Sau khi thu hoạch và chế biến, rễ và vỏ thân cần được bảo quản cẩn thận, nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp để giữ nguyên dược tính.

2. Các thành phần hóa học có trong cây 

Cây chứa các thành phần hoạt chất quan trọng:

• Berberin: alkaloid có tác dụng kháng khuẩn, kháng virus, chống viêm.
• Palmatin: alkaloid có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm.
• Jateorrhizin: alkaloid chống oxy hoá, bảo vệ tế bào.
• Colombamine: alkaloid hạ huyết áp, chống co thắt.
• Arnottianin: coumarin chống oxy hoá, bảo vệ tế bào.

Ngoài ra còn có tinh dầu, tanin, saponin và flavonoid.

3. Một số công dụng của hoàng đằng

3.1. Y học hiện đại

Trong y học hiện đại, hoàng đằng được dùng để điều trị các bệnh:

• Tiêu chảy do vi khuẩn
• Viêm loét dạ dày tá tràng
• Viêm đại tràng
• Nhiễm trùng da
• Bệnh trĩ
• Sốt rét

Cơ chế tác dụng chính của hoàng đằng là kháng khuẩn, chống viêm, làm lành vết thương.

3.2. Ứng dụng từ chiết xuất hoạt chất của Hoàng đằng

Một số nghiên cứu khoa học về hoàng đằng đã đưa ra kết quả khả quan:

• Chiết xuất hoàng đằng có thể ứng dụng làm thuốc điều trị tiểu đường.
• Sử dụng kết hợp với kháng sinh giúp tăng hiệu quả diệt khuẩn.
• Chiết xuất hoàng đằng có tiềm năng chống ung thư.
• Có thể dùng làm thuốc bổ sung điều trị bệnh Alzheimer.

3.3. Y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, cây hoàng đằng được dùng để:

• Thanh nhiệt, tiêu độc, lương huyết.
• Chữa các chứng sốt, nôn mửa, tiêu chảy.
• Điều trị bệnh về mắt đỏ, chảy nước mắt.
• Chữa đau nhức, viêm khớp.
• Trị các chứng bệnh về da.

4. Hướng dẫn cách dùng và liều lượng hoàng đằng

• Dạng thuốc: thuốc sắc, cao lỏng, bột, viên nang/viên hoàn.
• Liều dùng:
• Cao lỏng, bột: 2-4ml, 2-3 lần/ngày.
• Thuốc sắc: 10-15g rễ hoặc vỏ thân, sắc uống ngày 1-2 thang.
• Cách dùng:
• Uống sau bữa ăn 30 phút đối với dạng cao lỏng, bột, thuốc sắc.
• Đối với viên nang/viên hoàn: uống sau bữa ăn với nước ấm.
• Thời gian điều trị: Tùy theo bệnh lý, thường dùng từ 1-2 tuần.

5. Một số bài thuốc cổ truyền có hoàng đằng

5.1. Trị đau mắt đỏ có màng

• Thành phần: hoàng đằng 12g, cam thảo 4g, kim ngân hoa 12g.
• Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần.

5.2. Trị viêm tai có mủ

• Thành phần: hoàng đằng 15g, trần bì 12g, khương hoạt 9g, hà thủ ô 12g.
• Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.

5.3. Trị viêm đường tiết niệu, viêm âm đạo, tiểu ra máu, viêm gan do virus

• Thành phần: hoàng đằng 15g, lá lốt 12g, cát căn 9g, liên kiều 12g, rau má 6g.
• Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.

6. Lưu ý khi sử dụng hoàng đằng

6.1. Không dùng cho phụ nữ có thai

• Hoàng đằng có thể gây co thắt tử cung, đe dọa thai nhi.

6.2. Cẩn trọng với người bị suy thận

• Hoàng đằng có thể gây độc cho thận nếu dùng quá liều.

6.3. Không dùng với một số thuốc

• Thuốc chống đông máu: hoàng đằng có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.
• Thuốc hạ huyết áp: hoàng đằng có thể làm giảm huyết áp quá mức.
• Thuốc ức chế miễn dịch: hoàng đằng có thể giảm tác dụng của các thuốc này.

Kết luận

Cây hoàng đằng là loài cây thuốc quý có nhiều tác dụng chữa bệnh. Trong y học hiện đại và cổ truyền, hoàng đằng được dùng để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau. Tuy nhiên, cần tuân thủ liều dùng và chú ý các tương tác thuốc khi sử dụng để đảm bảo an toàn, hiệu quả.