Sâm Ngọc Linh là một loại thảo dược quý hiếm có nguồn gốc từ Việt Nam. Loại cây này mọc phổ biến ở vùng núi cao tỉnh Quảng Nam. Với hàm lượng dưỡng chất phong phú, Sâm được xem là báu vật quốc gia về mặt y dược. Cùng Hongsamchinhhang.vn tìm hiểu thông tin sau:
Giới thiệu khái quát về cây Sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh (danh pháp khoa học: Panax vietnamensis) thuộc họ Ngũ gia bì. Đây là loài cây thân thảo sống lâu năm, mọc bò lan trên mặt đất hoặc mọc thẳng đứng.
Thân cây ngắn, phân nhánh, cao 20-50cm. Mỗi khớp có một lá bắc hình vảy ôm lấy thân.
Lá kép lông chim gồm 5-7 lá chét xếp đối. Phiến lá hình trứng hay hình mác, mép lá khía răng cưa, cuống lá ngắn.
Hoa nhỏ mọc thành chùm ở ngọn hoặc nách lá, màu trắng hoặc xanh nhạt, đài hoa 5 cánh.
Quả nang hình cầu, đường kính 5-7mm, chứa 1-2 hạt.
Rễ hình trụ thẳng, màu vàng nhạt hoặc nâu sẫm, có mùi thơm đặc trưng.
Loài sâm quý của dân tộc Xê Đăng
Trong đời sống tinh thần của người Xê Đăng, Sâm Ngọc Linh gắn liền với truyền thuyết về một loại cây thần mà thần linh ban tặng. Họ gọi Sâm Ngọc Linh là “sâm trời”.
Trong y học cổ truyền của đồng bào, Sâm Ngọc Linh là vị thuốc quý, thường dùng để chữa bệnh, bồi bổ sức khỏe. Cây sâm còn là tài sản quan trọng trong đời sống kinh tế.
Vị trí của Sâm Ngọc Linh trong đời sống văn hóa tinh thần
Biểu tượng sự may mắn, phúc lộc do thần linh ban tặng.
Tượng trưng cho sức mạnh thiêng liêng của núi rừng.
Gắn với lễ hội cầu an lành, mùa màng tươi tốt.
Vai trò của Sâm Ngọc Linh trong y học cổ truyền
Bài thuốc gia truyền chữa bệnh, tăng sức đề kháng.
Sâm Ngọc Linh phân bố tập trung chủ yếu ở vùng núi Ngọc Linh, tỉnh Quảng Nam.
Vùng núi Ngọc Linh
Huyện Nam Trà My: Trà Leng, Trà Nam, Trà Sơn…
Huyện Bắc Trà My: Trà Linh, Trà Cang, Trà Dơn…
Huyện Tây Giang: A Vương, Tà Lu, Zuôih…
Huyện Đăk Glei: Ngọc Linh, Măng Ri, Phước Sanh…
Đây là nơi tập trung nhiều cây sâm Ngọc Linh tự nhiên nhất. Điều kiện khí hậu ôn đới, lượng mưa lớn tạo điều kiện lý tưởng cho cây phát triển.
Một số nơi khác
Ngoài vùng núi Ngọc Linh, sâm cũng có mặt ở một số nơi như:
Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk…
Dãy Trường Sơn: Thừa Thiên Huế, Quảng Bình…
Tuy nhiên, số lượng cây sâm tại các khu vực này không nhiều, chất lượng thấp hơn so với Ngọc Linh.
Chu trình sinh trưởng của Sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh là loài cây ưa khí hậu mát, mưa nhiều. Cây có chu trình sinh trưởng chậm và phức tạp.
Giai đoạn 1: Nảy mầm
Sau khi gieo hạt xuống đất, mầm non của sâm sẽ mất 8-12 tháng để nảy mầm và đâm chồi. Đây là giai đoạn nhạy cảm, cần chăm sóc cẩn thận.
Giai đoạn 2: Cây con
Ở giai đoạn này, cây sâm phát triển chậm, mỗi năm chỉ tăng chiều cao khoảng 10-15cm. Cây có rất ít lá và chưa cho thân hình.
Giai đoạn 3: Trưởng thành
Sau 5-7 năm, cây bắt đầu trổ hoa và cho quả. Đây là dấu hiệu cho thấy cây đã trưởng thành. Lúc này, cây cao 30-40cm và có nhiều lá hơn.
Giai đoạn 4: Cho quả và hạt
Khi được 10-12 năm tuổi, cây sâm cho quả chín vào tháng 9-10. Quả chứa hạt giống để tái sinh. Một cây có thể sống được hàng chục năm nếu được chăm sóc tốt.
Cách tính tuổi của Sâm Ngọc Linh
Tuổi của cây sâm Ngọc Linh được xác định dựa trên:
Số lá: Mỗi lá đại diện cho 1 năm tuổi.
Số đốt thân: Mỗi đốt (khớp thân) đại diện cho 5 năm tuổi.
Ví dụ: Một cây sâm có 5 lá và 2 đốt -> Tuổi của cây là:
5 lá x 1 năm/lá = 5 năm
2 đốt x 5 năm/đốt = 10 năm
-> Tổng tuổi cây là: 5 + 10 = 15 năm.
Như vậy, cách tính tuổi cây dựa trên số lá và số đốt là một phương pháp đơn giản, dễ thực hiện. Điều này giúp xác định độ tuổi chính xác của sâm Ngọc Linh.
Đặc điểm nhận biết cây Sâm Ngọc Linh
Để phân biệt được cây sâm Ngọc Linh thật, giả, cần dựa vào các đặc điểm:
Đặc điểm cây
Thân ngắn, phân đốt rõ ràng, mỗi đốt có 1 lá bắc.
Lá kép lông chim, có 5-7 lá chét xếp đối nhau.
Cành nhỏ, mềm, dễ gãy.
Đặc điểm rễ
Hình dạng trụ thẳng, đầu nhọn, đuôi bo tròn.
Bề mặt nhẵn, có nhiều rãnh nhỏ dọc theo chiều dài.
Màu sắc từ vàng nhạt đến nâu sẫm.
Khi cắt ra, ruột rễ màu trắng ngà hoặc vàng nhạt.
Mùi thơm đặc trưng, vị ngọt, đắng.
Những đặc điểm này giúp phân biệt rõ ràng sâm thật và sâm giả.
Bộ phận dùng làm thuốc của Sâm Ngọc Linh
Bộ phận quý của cây sâm Ngọc Linh dùng làm thuốc là rễ.
Rễ sâm có hình dạng trụ tròn hoặc hơi dẹt.
Chiều dài trung bình từ 10-20cm.
Đường kính khoảng 1-2cm.
Màu sắc từ vàng nhạt đến nâu sẫm.
Ruột rễ màu trắng hoặc vàng nhạt.
Khi khô, rễ có mùi thơm đặc trưng, vị đắng và ngọt.
Rễ sâm chứa nhiều hoạt chất có giá trị dược liệu cao nên là bộ phận quan trọng nhất để làm thuốc.
Công dụng của Sâm Ngọc Linh với sức khỏe
Sâm Ngọc Linh có nhiều tác dụng tốt với sức khỏe:
Bổ thận, tráng dương.
Tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
Hỗ trợ điều trị bệnh suy nhược thần kinh.
Giảm stress, căng thẳng thần kinh.
Hỗ trợ điều trị viêm khớp, đau nhức xương.
Tốt cho hệ tim mạch, hạ huyết áp.
Tăng cường trí nhớ, chữa mất ngủ.
Nhờ công dụng tuyệt vời, Sâm Ngọc Linh là vị thuốc quý hiếm.
Thành phần có trong cây Sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh chứa nhiều hoạt chất quý hiếm:
Saponin
Thành phần chính của sâm, chiếm tới 13,5%.
Có tác dụng bổ thận, tăng cường sinh lực.
Ginsenoside
Một dạng saponin có nhiều trong sâm Ngọc Linh.
Có tác dụng tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa, ngăn ngừa ung thư.
Kháng lại nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như tụ cầu, liên cầu…
Ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.
Chống viêm
Ức chế sản sinh các chất gây viêm như histamin, prostaglandin.
Làm dịu các tình trạng viêm nhiễm, đau nhức.
Nhờ đó, sâm hỗ trợ điều trị nhiều bệnh nhiễm trùng, viêm hiệu quả.
Tác động ở những hệ cơ quan khác
Ngoài các công dụng trên, sâm Ngọc Linh còn tác động tốt đến nhiều cơ quan:
Tim mạch
Giảm huyết áp, mỡ máu và cholesterol.
Tăng co bóp cơ tim, tốt cho người bệnh tim mạch.
Tiêu hóa
Kích thích tiết dịch tiêu hóa, hỗ trợ tiêu hóa.
Chống viêm loét dạ dày tá tràng.
Gan
Bảo vệ gan khỏi tổn thương do các độc tố.
Ngăn ngừa xơ gan, ung thư gan.
Như vậy, sâm có tác dụng toàn diện cho sức khỏe.
Sâm Ngọc Linh và y học dân gian
Trong y học dân gian, sâm được sử dụng rộng rãi:
Hầm xương sâm để bồi bổ cho người ốm, suy nhược.
Phối hợp với nhung hươu, bách bộ làm thuốc bổ thận tráng dương.
Ngâm rượu với sâm để uống lấy sức khỏe.
Đun sâm với gừng, mật ong để chữa ho, cảm lạnh.
Đắp bã sâm lên vết thương hỗ trợ lành nhanh.
Nhờ vậy, nhiều bài thuốc dân gian có sử dụng sâm Ngọc Linh trở nên hiệu quả hơn.
Những cây dễ nhầm lẫn với Sâm ngọc linh
Để tránh nhầm lẫn, cần biết một số loài thực vật có ngoại hình tương tự sâm:
Củ Tam thất hoang (sâm Vũ Diệp)
Có vị đắng, tính ấm, không có mùi thơm đặc trưng.
Thân và lá nhỏ hơn so với sâm.
Hoa màu vàng nhạt, quả màu đỏ.
Củ Tam thất
Củ to hơn, vỏ màu nâu sẫm và nhiều gai.
Ruột củ màu vàng nhạt hoặc nâu.
Không có mùi thơm đặc trưng.
Củ Đan Thạch
Củ nhỏ hơn, vỏ mỏng, màu nâu nhạt.
Ruột củ màu trắng ngà.
Mùi thơm nhẹ hơn sâm.
Chú ý các đặc điểm này để tránh nhầm lẫn giữa các loại củ, sâm.
Cách sử dụng thảo mộc Sâm
Có nhiều cách để sử dụng sâm sao cho hiệu quả:
Ngậm trực tiếp sâm
Cắt sâm thành lát mỏng, ngậm để hấp thu từ từ.
Thích hợp với người gầy yếu, suy nhược thần kinh.
Sâm tẩm mật ong
Pha sâm khô với mật ong để uống hàng ngày.
Bổ dưỡng, tăng cường sức đề kháng hiệu quả.
Trà Sâm
Pha trà với lá, thân hoặc bột sâm khô.
Có thể pha cùng sa nhân, gừng tăng tác dụng.
Rượu Sâm
Ngâm rễ hoặc thân sâm khô trong rượu trắng.
Dùng để bồi bổ sức khỏe hàng ngày.
Nấu cháo Sâm
Nấu cháo gạo nếp với sâm khô và thịt gà.
Ăn để hồi phục sức khỏe sau ốm.
Mua sâm ở đâu? Giá bán bao nhiêu?
Sâm có thể mua tại các địa chỉ:
Cửa hàng thảo dược uy tín, chuyên bán các loại thảo mộc.
Chợ đặc sản vùng cao Tây Nguyên.
Trang trại/vườn trồng sâm được chứng nhận.
Website bán hàng trực tuyến uy tín.
Giá sâm thường dao động từ:
500.000 – 1 triệu đồng/kg với sâm tươi.
2 – 5 triệu đồng/kg với sâm khô.
10 – 20 triệu đồng/kg với sâm thượng hạng.
Lưu ý nên mua sâm được đóng gói cẩn thận, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Kết luận
Sâm Ngọc Linh là loại dược liệu quý hiếm có nguồn gốc từ Việt Nam. Với hàm lượng dưỡng chất dồi dào, cây sâm có nhiều tác dụng tuyệt vời như bổ thận, tráng dương, tăng cường sức đề kháng, chống stress… Chính vì thế, sâm được xem là “thần dược” vô cùng quý giá. Để đảm bảo chất lượng và hiệu quả, người dùng cần lựa chọn sâm thật, nguyên ch từ các nguồn uy tín. Sâm nên được bảo quản cẩn thận và sử dụng đúng cách để phát huy tối đa giá trị. Hy vọng với những thông tin trên, mọi người có thể hiểu rõ hơn về loại thảo dược quý này.
